ทักษะการสังเกต (Observation Skills) คือ ความสามารถในการรับรู้และเข้าใจข้อมูลจากสิ่งแวดล้อมรอบตัวผ่านประสาทสัมผัสทั้งห้า ได้แก่ การมองเห็น การได้ยิน การได้กลิ่น การลิ้มรส และการสัมผัส รวมไปถึงการตีความและวิเคราะห์ข้อมูลเหล่านั้นเพื่อนำไปใช้ประโยชน์ในการตัดสินใจและแก้ปัญหา
ความสำคัญของทักษะการสังเกตสำหรับ Knowledge Workers
ในโลกธุรกิจที่เต็มไปด้วยการแข่งขันและการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว Knowledge Worker หรือผู้ปฏิบัติงานที่มีความรู้ความสามารถเฉพาะด้าน จำเป็นต้องมีทักษะการสังเกตที่เฉียบคมเพื่อให้สามารถ:
A. ระบุโอกาสทางธุรกิจ: การสังเกตแนวโน้มของตลาด พฤติกรรมผู้บริโภค หรือเทคโนโลยีใหม่ ๆ ช่วยให้สามารถระบุโอกาสในการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์หรือบริการใหม่ ๆ ที่ตอบสนองความต้องการของลูกค้าได้อย่างตรงจุด
B. แก้ปัญหาอย่างมีประสิทธิภาพ: การสังเกตปัญหาที่เกิดขึ้นในกระบวนการทำงานหรือการให้บริการลูกค้า ช่วยให้สามารถระบุสาเหตุที่แท้จริงของปัญหาและหาวิธีแก้ไขได้อย่างตรงจุด
C. ตัดสินใจอย่างชาญฉลาด: การสังเกตข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ ทั้งภายในและภายนอกองค์กร ช่วยให้สามารถตัดสินใจได้อย่างถูกต้องและทันท่วงที
D. สร้างนวัตกรรม: การสังเกตสิ่งรอบตัวอย่างละเอียดถี่ถ้วนอาจจุดประกายความคิดสร้างสรรค์ นำไปสู่การพัฒนานวัตกรรมใหม่ ๆ ที่สร้างความแตกต่างและความได้เปรียบในการแข่งขัน
ระดับของทักษะการสังเกต
เพื่อให้เข้าใจถึงระดับความสามารถในการสังเกต เราสามารถแบ่งทักษะการสังเกตออกเป็น 4 ระดับ ดังนี้:
1. พอใช้ได้: สามารถสังเกตเห็นสิ่งต่าง ๆ รอบตัวได้ในระดับพื้นฐาน แต่ยังขาดความละเอียดและความลึกซึ้งในการวิเคราะห์ข้อมูล
2. ดีตรงตามมาตรฐาน: สามารถสังเกตและรวบรวมข้อมูลได้อย่างเป็นระบบ สามารถวิเคราะห์ข้อมูลและนำไปใช้ประโยชน์ได้ในระดับหนึ่ง
3. ยอดเยี่ยมเหนือมาตรฐาน: มีความสามารถในการสังเกตและวิเคราะห์ข้อมูลที่ลึกซึ้ง สามารถเชื่อมโยงข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ เพื่อสร้างความเข้าใจที่ครอบคลุม สามารถนำข้อมูลไปใช้ในการตัดสินใจและแก้ปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพ
4. ยอดเยี่ยมมากเกินมาตรฐานอย่างสูง: มีทักษะการสังเกตที่เฉียบคมเป็นพิเศษ สามารถสังเกตเห็นรายละเอียดเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่คนอื่นมองข้าม สามารถวิเคราะห์ข้อมูลได้อย่างลึกซึ้งและสร้างสรรค์ สามารถนำข้อมูลไปใช้ในการพัฒนาแนวคิดและนวัตกรรมใหม่ ๆ ได้
ตัวอย่างทักษะการสังเกตในแต่ละระดับสำหรับงานด้านต่างๆจากตารางแผนภาพ 2.
| ระดับทักษะ | การขาย | การเงิน | การบริหารบุคคล |
| 1 | สังเกตเห็นความต้องการพื้นฐานของลูกค้า | สังเกตเห็นความผิดปกติในรายงานทางการเงิน | สังเกตเห็นความไม่พอใจพนง.จากการพูดคุยทั่วไป |
| 2 | สังเกตเห็นสัญญาณการซื้อของลูกค้าจาก ภาษากายและคำพูด | สังเกตเห็นแนวโน้มทางการเงินจาก ข้อมูลตลาด | สังเกตเห็นความสามารถและศักยภาพพนง.จากผลงานและพฤติกรรม |
| 3 | สังเกตเห็นความต้องการที่ซ่อนอยู่ของลูกค้าจากการตั้งคำถามเชิงลึก | สังเกตเห็นความเสี่ยงทางการเงินจากการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงลึก | สังเกตเห็นความต้องการในการพัฒนาพนง.จากพฤติกรรมและการสื่อสาร |
| 4 | สังเกตเห็นความต้องการที่ยังไม่ถูกค้นพบของลูกค้าและสร้างสรรค์สิ่งใหม่ตอบสนอง ความต้องการนั้น | สังเกตเห็นโอกาสในการลงทุนใหม่ ๆ จากการวิเคราะห์ข้อมูลและสังเคราะห์ข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ | สังเกตเห็นศักยภาพ ที่ซ่อนเร้นของพนง. และส่งเสริมให้พนง. พัฒนาตนเองอย่างเต็มที่ |
